Niektóre składniki systemu
Forma 37 ruchów
Podstawowa metoda nauczana w naszym stowarzyszeniu, obejmuje ćwiczenia oddechowe i gimnastyczne qigong, masaż energetyczny, formę 37 sekwencji ruchowych, ćwiczenia pchających rąk tuishou i formę z mieczem jian.
Po doświadczeniach ze stylem Chen Taiji quan, niektóre sekwencje ruchowe formy zostały zmodyfikowane na charakterystyczne dla stylu Chen, jako pierwotnego dla stylu Yang. Można więc powiedzieć, że jest to nasza interpretacja szkoły 37 ruchów, pochodzących kiedyś od mistrza Cheng Man Chinga, wzbogacona o wykonanie elementów ruchowych nawiązujących do ich pierwotnej koncepcji, charakterystycznej dla szkoły Chen.
Blisko 22 lata doświadczeń z Yang Taiji quan instruktorów stowarzyszenia, docieranie do kolejnych, bardzo interesujących materiałów źródłowych z Chin na ten temat, a dotyczących metod szkoleniowych, stosowanych w stylu Yang powodują, że sposób nauczania tego stylu kung fu w naszym stowarzyszeniu będzie dalej ewoluował. Od kilku lat mamy doświadczenia ze stylem rodziny Chen z bezpośredniego przekazu, a który praktykuje w Chinach Ł. Pieczonka.
Cheng Man Ching doradzał swoim uczniom żeby ćwiczyli Taiji quan tak, jakby to była zwykła, codzienna czynność. Nie przyjmujcie nienaturalnej postawy. Róbcie to tak, jakbyście zwyczajnie się poruszali. Zrelaksujcie się, obniżcie postawę lub stójcie wyprostowani, ale zawsze utrzymujcie qi w swoim dantien.
Współczesny mistrz z rodu Chen – Xiaowang uważa, że Taiji quan to tylko zasady. Fizyczny sposób ich realizacji nie ma większego znaczenia, pod warunkiem zachowania prawidłowej struktury ciała, gwarantującej swobodny przepływ energii.
Cheng Man Ching uważał, że praca nóg jest najważniejszym elementem prawdziwej walki: Nie dokonujcie nadmiernej analizy przeciwnika. Nie martwcie się jego postawą, rękami, tym która noga jest wysunięta do przodu i tym podobnymi rzeczami. Nie myślcie nawet o swoich własnych rękach. Zamiast tego skupcie się na swoich nogach. Wtedy wszystko się uda.
Dziesięć słynnych zasad treningu Taiji quan mistrza Yang Chenfu:
- Trzymajcie prosto głowę (xu ling ding jin). Nie powodujcie napięć. Inaczej krew i qi nie będą mogły swobodnie krążyć.
- Utrzymujcie poprawną pozycję klatki piersiowej i pleców (han xiong ba bei). Trzymajcie klatkę piersiową lekko schowaną do wnętrza. To pozwoli doprowadzić swobodnie oddech (qi) do dantien. Ogromną siłę można uwolnić z kręgosłupa jedynie wtedy, kiedy przechowujemy energię w dantien.
- Rozluźnijcie pas biodrowy (song yao). Dla pracy ludzkiego ciała pas biodrowy jest najważniejszy. Kiedy rozluźnicie pas biodrowy wasze stopy będą wystarczająco silne, aby stanowić mocną podstawę dla ciała i technik. Wszystkie ruchy są zależne od działania pasa biodrowego. Złe ruchy w Taiji quan biorą się z błędnego działania pasa biodrowego.
- Mocna (stała) i prosta postawa (fen xu shi). Najważniejsze w Taiji quan jest rozróżnienie pomiędzy pojęciami xu (pustka) i shi (mocny/stały). Jeśli przeniesiecie ciężar ciała na prawą nogę, to jest ona solidnie oparta na podłożu, a lewa noga znajduje się w pozycji „pustej”. Tylko w ten sposób można bez wysiłku obrócić ciało. W innym wypadku będziecie powolni i niezgrabni w swoich ruchach. Nie będziecie w stanie pozostawać w stabilnej i mocnej postawie na stopach.
- Obniżone barki i łokcie (chen jian zhui zhou). Utrzymujcie barki w naturalnej, rozluźnionej pozycji. Jeśli podniesiecie ramiona, qi podniesie się wraz z nimi, a całe ciało będzie bez siły. Powinniście trzymać łokcie naturalnie opuszczone. W innym wypadku nie będziecie mógł utrzymać rozluźnienia w barkach i poruszać swobodnie ciałem.
- Używajcie umysłu zamiast siły (yong yi, bu yong li). Ludzie ćwiczący Taiji quan często słyszą: trzeba używać umysłu, a nie siły. W czasie ćwiczenia Taiji quan całe ciało jest rozluźnione i nie ma dzięki temu sztywnej siły w mięśniach i stawach, która ogranicza ruchy ciała. Zgodnie z chińską tradycyjną medycyną w ludzkim ciele jest system kanałów jinglo, które łączą się z różnymi częściami ciała tworząc zintegrowaną całość. Jeśli jinglo wypełniają się sztywną siłą, energia qi nie będzie mogła krążyć i w konsekwencji ciało nie będzie mogło swobodnie się poruszać. Dlatego powinno się używać umysłu yi zamiast siły li, aby energia qi płynęła tuż za umysłem i krążyła po ciele. Poprzez wytrwałe ćwiczenia można uzyskać prawdziwą siłę wewnętrzną. To jest to, co eksperci Taiji quan nazywają wiotkością lub giętkością obrazu zewnętrznego człowieka, silnego wewnętrznie. Mistrz Taiji quan ma ramiona silne jak stalowe pręty owinięte watą.
- Koordynacja dolnych i górnych części ciała (sang xia xiang sui). Zgodnie z teorią Taiji quan stopy to korzenie. Siła prowadzona przez nogi kontrolowana jest przez pas biodrowy i wyrażana przez palce. Stopy, nogi i pas biodrowy tworzą harmonijną całość. Kiedy ręce, pas biodrowy i nogi ruszają się, oczy powinny podążać za tymi ruchami. Osiąga się to poprzez koordynację górnych i dolnych części ciała. Jeśli jedna z części ciała przestaje się poruszać, ruchy będą oddzielone i powstanie dysharmonia.
- Harmonia pomiędzy elementami zewnętrznymi, a wewnętrznymi (nei wai xiang he). Podczas ćwiczenia Taiji quan koncentrujemy się na umyśle i świadomości. Stąd pochodzi powiedzenie: umysł jest dowódcą, a ciało jego sługą. Zachowując spokojny umysł będziemy mogli poruszać się łagodnie i z gracją. Jeśli chodzi o ograniczenia, są tylko xu (pustka), shi (mocny/stały), kai (otwarty) i he (zamknięty). Kai oznacza nie tylko otwarcie czterech kończyn, ale również umysłu. Doskonałość osiąga się wówczas, kiedy zjednoczymy te koncepcje i dojdziemy do harmonii pomiędzy wewnętrznymi i zewnętrznymi częściami tworząc z nich całość.
- Waga ciągłości (xiang lian bu duan). W przypadku zewnętrznych szkół kung fu waijia, które stawiają na atak, siła jaka jest tam wyzwalana jest nieruchoma, a ruchy nie mają ciągłości. Mają swój początek i koniec. To pozostawia otwarcie, które przeciwnik może wykorzystać. W Taiji quan należy skupić uwagę na umyśle, a nie na sile. Ruchy są od początku do końca ciągłe i w bezustannym ruchu tak jak rzeka, która wciąż płynie bez końca lub inaczej, jak odwija się nici z jedwabnego kokonu.
- Spokój w ruchu (dong zhongqiu jin). W przypadku szkół kung fu grupy waijia kładzie się nacisk na gwałtowne poruszanie i używanie energii wibrującej w technikach, dlatego ćwiczący często mają po jakimś czasie zadyszkę. W Taiji quan ruch jest połączony ze spokojem. Kiedy ćwiczący wykonują ruchy, zachowują spokój umysłu. Im wolniej wykonują ruchy ćwicząc formę tym lepiej. Kiedy ruchy są wolne, można głęboko oddychać i sprowadzać qi do dantien. To daje ciału i umysłowi uśmierzający efekt.
Pięć Zasad
Efekty treningowe Taiji quan, w tym jego elementy terapeutyczne, wiążą się z przyswojeniem i stosowaniem pięciu zasad:
Mian – Miękkość i rozluźnienie w czasie wykonywania formy nie oddaje do końca idei zawartej w powiedzeniu energii miękkiej jak jedwab. Istotne tu są też takie równoważne pojęcia jak: równowaga ciała, stałość/jednorodność (tzn. nie wykonujemy jednego ruchu wolno a drugiego szybko), naturalność (tzn. ruch nie powinien być ani zbyt „płynący” ani zbyt sztywny), łagodność/lekkość, rozluźnienie, ciągłość ruchów i elastyczność (jak odwijanie nici z jedwabnego kokonu).
Lian – ciągłość energii oznacza jej stały przepływ (tj. bez początku i bez końca) przy jednoczesnym skupieniu umysłu i niezaburzonym procesie oddychania. Świadome wykorzystywanie (ćwiczenie) każdego ruchu będącego pod kontrolą umysłu, prowadzi do przemiany siły fizycznej w duchową – lien qi hua shen. Z czasem proces oddychania w czasie ćwiczenia czy walki, skupi się na świadomej przemianie yin/yang – wydech następuje kiedy w rękach następuje przemiana „pustki” w stałość. Natomiast w momencie, kiedy ręka ćwiczącego osiąga stan maksymalnej „pustki”, w tym momencie kończy on wdech.
Yuan – Wszystkie ruchy w Taiji quan wykonywane są po kole i pod pewnym kątem, z umysłem nastawionym „na zewnątrz” tj. gotowym do natychmiastowego działania. Intencja ruchu po kole zaczyna się z dłoni i rąk. Stopniowo ruchy te zaczynają przenikać do reszty ciała (nabywa się kontroli ruchu poprzez dantien) i od tego momentu ciało zaczyna prowadzić ręce i dłonie.
Guan – Koncentracja na działaniu jakim jest walka, jest tylko wtedy możliwa, kiedy ruchy formy staną się naszymi naturalnymi ruchami (dzięki pamięci długoterminowej). Nie oznacza to jedynie poprawnego wykonywania ruchów. Konieczne jest tu odpowiednie skupienie umysłu (zaangażowanie w ruchy formy), bo tylko ta jedność da właściwy i optymalny przepływ strumienia energii qi w ciele.
Quan – Kiedy jedna część ciała się porusza, porusza się całe ciało, kiedy jedna cześć ciała się zatrzymuje, zatrzymuje się całe ciało. Stopy nogi i pas biodrowy musza się poruszać jednocześnie. Konieczne jest też spełnianie w ruchach zasady przemiany pustki i pełni. Jeśli np. ściągamy ręce do siebie to następuje przejście od stanu pełni do pustki. Uderzając pięścią postępujemy w ten sam sposób. W początkowej fazie ruchu pięść i ręka muszą być luźne tj. w stanie pustki. W końcowej fazie ruchu pięść się zaciska, a ręka na moment napina, przechodzą w stan pełni. Nogi, pas biodrowy i ręce też muszą emanować stanami pustki i pełni.
Wszystkie te wewnętrzne i zewnętrzne połączenia ruchów otwarcia i zamknięcia, oparte są o chanxijin. Jest to manifestacja tak jedności ciała, jak i jedności ciała i umysłu, wreszcie koordynacji ruchu ciała z oddechem.
Miecz (jian)
Miecz jest jednym z najstarszych typów broni tnącej w Chinach. Z czasem wykształcił się podstawowy typ głowni jian, mający długość od 4 do 5 długości rękojeści.
Jian przypisano od początku duże znaczenie kultowe w Chinach. Stał się wysoko cenioną, choć trudną technicznie do opanowania bronią. Był przeznaczony do cięcia i kłucia. Zyskał na znaczeniu po wprowadzeniu go na wyposażenie konnicy. Miecze zaczęły wtedy osiągać długość dochodzącą do 1,5 metra i wagi kilku kilogramów.
Rozwój metalurgii i produkcji stali na skalę przemysłową za czasów panowania dynastii Tang i Song sprawił, że Chiny stały się wiodącą siłą militarną w Azji.
Miecz posiadał początkowo temblak, który z czasem przekształcił się w wiszące na długich sznurach pędzle. Dezorientował on w czasie ruchu przeciwnika, a także w skrajnych przypadkach pozwalał na miotanie mieczem, nie tracąc z nim kontaktu.
Traktaty o technicznych aspektach konstrukcji chińskich mieczy pojawiały się w dużej ilości już od IV wieku i kończą się wraz z upadkiem dynastii Ming w 1644 r. Ostatnie takie znaczące opracowanie to Wubeizi, encyklopedia o sprawach wojskowych napisana przez generała Mao Yuanyi w 1621 r. i kilkakrotnie potem wznawiana.
Formy z mieczem należały do najtrudniejszych układów walki, nauczanych w szkołach kung fu. Zawierają je zarówno systemy grupy tzw. waijia jak i neijia (Taiji quan). Wśród technik miecza 12 uważa się za podstawowe i najważniejsze. Są to:
pi – rozłupywanie, kan – cięcie, tsy – kłucie,
tsa – przebicie, ti – unoszenie, pao – obejmowanie,
liao – cięcie od dołu, tiao – dźwiganie, mo – obracanie po kole,
tian – wskazywanie, tso – piłowanie, chieh – żłobienie.
Zgodnie z legendarnym przekazem, technika miecza z kompleksu świątyń taoistycznych w górach Wudang, pochodzi również od mnicha Zhang Sanfenga z XIII wieku. Jednak istniejące opracowanie o technice miecza Wudang zostało napisane przez mistrza Shuen Wai Yi dopiero w 1920 r.
Generał Li King Lin znany w Chinach jako „magiczny miecz”, był studentem Shuen Wai Yi. Innymi uznanymi mistrzami miecza Wudang z XX wieku, obok Li, byli związani z nim Fu Chin Shung i Li Yu Lin.
Generał Li, urodzony w prowincji Hebei, miał doniosły wkład w badanie i krzewienie miecza z Wudang. Zapraszał on najbardziej znanych chińskich mistrzów miecza do swojego domu na spotkania, które były połączone z dyskusjami i sprawdzianami, a następnie publikował materiały z tych konferencji. Stworzył formę miecza Wudang i formę miecza Taili, również dla dwóch osób ćwiczących równocześnie.
Dzisiaj sławnymi mistrzami miecza Wudang i Taiji quan są Li Tian Ji i Fu Wing Fay. Mistrz Fu Wing zasiada w komitecie sztuk walki prowincji Guangdong, a Li Tian Ji opublikował książkę o technice miecza Wudang.
Forma miecza taiji – jian – ćwiczona w naszym stowarzyszeniu, pochodzi z przekazu mistrza Cheng Man Chinga.
Tuishou
Ćwiczenie występujące we wszystkich stylach tego systemu to tuishou, czyli „pchające ręce”. Uczą one zachowania się w sytuacji zwarcia. W zaawansowanej formie w ćwiczeniu tym chodzi o takie manewrowanie ciałem, by pozbawić przeciwnika równowagi przez obalenie lub rzut. Ćwiczenia te mogą być wykonywane w postawach zarówno wysokich jak i niskich.
Stosuje się ćwiczenia dla jednej, a potem dwóch rąk z obrotami i przemieszczaniem ciężaru ciała, wreszcie pojedynczym krokiem. Na zaawansowanym poziomie jedynie dla dwóch rąk i z jednoczesnym wielokierunkowym poruszaniem.
Z formy treningowej tuishou rozwinięto obecnie rywalizację sportową, gdzie różne szkoły Taiji quan mogą porównywać swoje umiejętności.
W treningu systemu Taiji quan, stosuje się również broń w tym kij gun. Ten ostatni odgrywa kluczową rolę ze względu na ćwiczenie potrząsania nim tj. rozwoju siły wibracyjnej i jej transmisji na poziomie dantien. Ma to potem swoje odniesienia do praktyki tuishou. W naszym stowarzyszeniu ćwiczenia potrząsania kijem są obecne i integralną częścią ćwiczenia walki długą tyczką w stylu Ving Tsun kuen.